ĐẬU MÙA KHỈ
Đậu mùa khỉ là gì
Đậu mùa khỉ là một căn bệnh hiếm gặp, do virus có “họ hàng” với bệnh đậu mùa phổ biến gây ra.
Bệnh đậu mùa khỉ lây nhiễm trực tiếp qua tiếp xúc với người nhiễm. Hầu hết những người nhiễm bệnh đều hồi phục sau vài tuần, tỷ lệ tử vong không cao.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh diễn tiến nặng, khả năng tử vong cao bao gồm: người mắc bệnh có tiếp xúc lâu dài với virus, trẻ em, người có hệ miễn dịch kém,….
Bệnh đậu mùa khỉ khó lây lan hơn so với dịch Covid-19. Bệnh đậu mùa khỉ vẫn có thể trở thành mối đe dọa sức khỏe toàn cầu nếu không có biện pháp phòng ngừa kịp thời.
Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ
Bệnh đậu mùa khỉ do virus thuộc chi Orthopoxvirus gây ra…lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1958.
Do virus gây bệnh được phát hiện ở hai ổ dịch giống với căn bệnh đậu mùa xảy ra ở khỉ nên căn bệnh này cũng được gọi là bệnh đậu mùa khỉ.
Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại thì khỉ không phải là tác nhân dẫn đến bùng phát dịch bệnh này. Theo WHO, nhiều khả năng loài gặm nhấm chính là nguồn lây lớn nhất nhưng vẫn chưa thể xác định chính xác.
Đường lây của bệnh đậu mùa khỉ
-Trực tiếp khi tiếp xúc với máu, chất lỏng trong cơ thể, giọt bắn đường hô hấp, vết thương trên da hoặc niêm mạc của người bệnh (hoặc của động vật mắc bệnh).
-Ăn thịt động vật bị nhiễm bệnh,
-Tiếp xúc với các vật dụng của người bệnh (chăn ga gối nệm, khăn mặt, quần áo,…).
-Tiếp xúc với các tổn thương da của người bệnh.
-Từ mẹ sang thai nhi và dẫn đến bệnh đậu mùa khỉ bẩm sinh.
-Trẻ sơ sinh tiếp xúc gần với mẹ đang mắc bệnh trong quá trình sinh nở và sau khi sinh.
Chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ
Mặc dù bệnh đậu mùa khỉ đang có xu hướng bùng phát khiến nhiều người lo lắng việc chẩn đoán bệnh, tuy nhiên, trên thực tế, không phải trường hợp nào cũng cần kiểm tra, tầm soát bệnh. Chỉ nên thực hiện tầm soát bệnh đậu mùa khỉ nếu như:
- Đang sống chung, làm việc chung với người bị bệnh đậu mùa khỉ hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Vừa đi du lịch đến một đất nước/khu vực đang xuất hiện các ca bệnh đậu mùa khỉ.
- Bị cắn hoặc cào từ động vật bị nhiễm bệnh/nghi ngờ nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.
- Ăn các loài động vật không rõ nguồn gốc, có nguy cơ nhiễm bệnh.
- Sống ở các khu vực rừng nhiệt đới, có các loài vật nhiễm bệnh đậu mùa khỉ sinh sống.
Để thực hiện chẩn đoán, tầm soát bệnh đậu mùa khỉ thường sẽ không thực hiện xét nghiệm máu. Lý do là virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ thường chỉ lưu lại trong máu một thời gian ngắn, khó phát hiện và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.
Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ
Thời gian ủ bệnh
Thời gian ủ bệnh có thể từ 5 đến 21 ngày --> sau thời gian đó các triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Các chuyên gia cho biết có tới 53% người bệnh truyền virus trước khi các triệu chứng bắt đầu.
- Sốt (thường là triệu chứng bệnh đầu tiên)
- Đau đầu dữ dội
- Đau mỏi lưng và các cơ
- Ớn lạnh
- Mệt mỏi uể oải
- Nổi hạch
Sau khi có biểu hiện sốt, người bị bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban sau đó từ 1 đến 3 ngày. Các dấu phát ban có thể xuất hiện ở:
- Trên khắp gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt)
- Lòng bàn tay, bàn chân (tỷ lệ phát ban ở lòng bàn tay, bàn chân cũng tương đối cao, lên đến khoảng 75%)
- Miệng
- Mắt (bao gồm cả giác mạc và kết mạc)
- Cơ quan sinh dục
Các nốt phan ban ban đầu chỉ hơi sần trên bề mặt da và sau đó phát triển nghiêm trọng hơn, trở thành mụn nước, sưng to rồi dần chuyển sang mụn mủ rồi mới khô lại, đóng vảy và xẹp xuống.
Thông thường, các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ sẽ kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi, người bệnh không cần thực hiện các biện pháp điều trị đặc biệt.
Các triệu chứng bệnh nặng gồm: Tổn thương da lớn hơn, lan rộng hơn (đặc biệt là ở miệng, mắt và bộ phận sinh dục), nhiễm trùng thứ phát ở da dẫn đến nhiễm trùng máu và viêm phổi nặng.
Biến chứng thường gặp của bệnh ĐMK :
- Nhiễm trùng máu dẫn đến tử vong
- Viêm mô não
- Viêm phế quản phổi
- Nhiễm trùng giác mạc, mất thị lực
- Các vết thương trên da trở nên nghiêm trọng hơn khiến da bong ra thành từng mảng lớn.
Tỷ lệ tử vong dao động trong khoảng 3-6% (trẻ em có tỷ lệ tử vong cao hơn).
Điều trị bệnh đậu mùa khỉ
-Chưa có phương pháp hay thuốc đặc trị cho bệnh đậu mùa khỉ.
- Tuy nhiên, bệnh có thể thuyên giảm và tự khỏi mà không cần điều trị.
- Người từng tiêm vaccine ngừa bệnh đậu mùa thì vẫn có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ tuy nhiên các triệu chứng bệnh thường nhẹ hơn, không diễn tiến nặng và ít biến chứng.
Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ
Thường xuyên rửa tay giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ
7 BIỆN PHÁP PHÒNG BỆNH BỆNH ÐẬU MÙA KHỈ
(Cập nhật theo Quyết định số 2265/QĐ-BYT ngày 22/8/2022 của Bộ Y tế)
- Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc hoặc nghi mắc bệnh Đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương hở, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
3. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi.
4. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
5. Người nghi ngờ mắc bệnh cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn. Đồng thời, cần chủ động tự cách ly, tránh tiếp xúc gần với người khác, bao gồm cả quan hệ tình dục.
6. Người đến các quốc gia/vùng lãnh thổ có lưu hành dịch bệnh Đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống). Khi quay trở về Việt Nam cần chủ động khai báo với cơ quan y tế địa phương để được tư vấn.
7. Đảm bảo an toàn thực phẩm; thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.